Απαιτήσεις για Εξαγωγές Αγροτικών Προϊόντων

Για να μπορούν τα αποτελέσματα των αναλύσεων να είναι συγκρίσιμα μεταξύ διαφορετικών εργαστηρίων και διαφορετικών χωρών, η ΕΕ εξέδωσε την οδηγία 2002/63/ΕΚ για τον επίσημο έλεγχο φυτοφαρμάκων σε προϊόντα ζωικής και φυτικής προέλευσης.

Παρότι η οδηγία αφορά τον επίσημο έλεγχο από τις αρχές, στην πράξη όλα τα διαπιστευμένα εργαστήρια αναλύσεων έχουν προσαρμοστεί στις απαιτήσεις που ορίζει η οδηγία.

Βασικές αρχές της οδηγίας είναι οι ακόλουθες

1. Η δειγματοληψία πρέπει να εξασφαλίζει ότι το δείγμα θα είναι αντιπροσωπευτικό λαμβάνοντας υπόψη το μέγεθος της παρτίδας. Υπάρχουν απαιτήσεις για ελάχιστο αριθμό δειγμάτων ανά παρτίδα και ανά υπόστρωμα.
2. Η ποσότητα του κάθε δείγματος πρέπει να είναι η κατάλληλη ώστε μετά την επεξεργασία στο εργαστήριο, η ανάλυση να είναι ακριβής και το δειγματοληπτικό σφάλμα να είναι το ελάχιστο δυνατό.
3. Τα μέσα που χρησιμοποιούνται για την δειγματοληψία πρέπει να είναι τα ενδεδειγμένα βάσει των σχετικών συστημάτων ISO .
4. Οι δειγματολήπτες πρέπει να είναι εκπαιδευμένοι ώστε να λαμβάνουν το δείγμα σωστά ενώ πρέπει να τηρούν και τις απαιτήσεις των προτύπων δειγματοληψίας σε σχέση με την αποφυγή επιμόλυνσης, την  εξασφάλιση ιχνηλασιμότητας, την ορθή μεταφορά και αποθήκευση του δείγματος μέχρι να φτάσει στο εργαστήριο.

Πέραν των παραπάνω απαιτήσεων, αξίζει να σημειωθεί ότι οι retailers μπορούν να θέσουν επιπλέον απαιτήσεις σε σχέση με την ιχνηλασιμότητα (με λήψη φωτογραφιών, χρήση σφραγίδων) ή την ποσότητα των δειγμάτων που θα αναλύονται ανά παρτίδα (όπου ορίζονται συγκεκριμένες ποσότητες που απαιτούνται για να χαρακτηριστεί ένα δείγμα αντιπροσωπευτικό)

Επιπλέον, οι απαιτήσεις μπορούν να αλλάζουν ανάλογα και με τον προμηθευτή (αν είναι καινούριος ή έχει ήδη συνεργασία, αν έχει ιστορικό αρνητικών αποτελεσμάτων ως προς τα υπολείμματα φυτοφαρμάκων) ή ανάλογα με ζητήματα που προκύπτουν στην αγορά (για παράδειγμα αν  υπάρχουν αναφορές στην ΕΕ για αυξημένη χρήση απαγορευμένων φυτοφαρμάκων σε επίσημους ελέγχους, είναι πολύ πιθανό οι retailers να ζητήσουν αναλύσεις επιπλέον δειγμάτων).

Σύνηθες είναι δε, οι retailers να πραγματοποιούν οι ίδιοι δειγματοληψίες ή μέσω 3^rd party auditor σε μια νέα συνεργασία ή να επιθυμούν την παρουσία δικού τους ανθρώπου για να επιβλέψει την δειγματοληψία.

Αυτό θα μπορούσε να συμβεί όταν πρόκειται για μια νέα συνεργασία ή υπάρχει μια πολύ μεγάλη παρτίδα όπου όπως προαναφέρθηκε, είναι πολύ κρίσιμο η δειγματοληψία να έχει γίνει σωστά και να είναι αντιπροσωπευτική.

Εν κατακλείδι, η δειγματοληψία είναι μια πάρα πολύ σημαντική διαδικασία που επηρεάζει την αξιοπιστία και την ακρίβεια των αναλύσεων και σε κάθε περίπτωση οι προμηθευτές θα πρέπει να απευθύνονται σε διαπιστευμένα εργαστήρια, ειδικά όταν σκοπεύουν να εξάγουν σε retailers  της Γερμανίας.

Ένα δείγμα αναλύεται και αξιολογείται βάσει του Κανονισμού (ΕΚ) 396/2005 για τα υπολείμματα φυτοφαρμάκων. Η ουσιαστική απαίτηση είναι οι δραστικές ουσίες που θα ανιχνευθούν να είναι εγκεκριμένες εντός ΕΕ και η ποσότητα τους να είναι κάτω από το ανώτατα όρια καταλοίπων (MRL).

Τα MRLs μπορούν να αναζητηθούν στην βάση δεδομένων της ΕΕ https://ec.europa.eu/food/plants/pesticides/eu-pesticides-database_en

Επίσης θα πρέπει και να έχει γίνει ορθή χρήση φυτοφαρμάκων που σημαίνει ότι οι δραστικές που ανιχνεύονται θα πρέπει να έχουν έγκριση για την συγκεκριμένη καλλιέργεια από το Υπουργείο Αγροτικής ανάπτυξης όπως φαίνονται στην βάση δεδομένων του υπουργείου https://1click.minagric.gr/oneClickUI/frmFytoPro.zul

Ας δούμε την βασική ορολογία για τις αναλύσεις φυτοφαρμάκων πριν την παρουσίαση των ειδικών απαιτήσεων κάποιων βασικών Γερμανικών σουπερμάρκετ.

MRL Maximum Residue Level (Ανώτατο Όριο Καταλοίπων)

είναι το ανώτατο όριο καταλοίπων φυτοφαρμάκων που είναι νομικώς ανεκτό εντός ή πάνω στα τρόφιμα ή τις ζωοτροφές όταν εφαρμόζονται σωστά τα φυτοφάρμακα.

ARfD Acute Reference Dose (Οξεία Δόση Αναφοράς)

είναι η συγκέντρωση μιας ουσίας σε τρόφιμα ή πόσιμο νερό, εκφρασμένη σε βάρος σωματικού βάρους, η οποία μπορεί να καταναλωθεί σε σύντομο χρονικό διάστημα, συνήθως κατά τη διάρκεια ενός γεύματος ή μιας ημέρας, χωρίς αισθητό κίνδυνο για την υγεία του καταναλωτή.

AOEL   Acceptable Operator Exposure Level (Αποδεκτό επίπεδο έκθεσης του χειριστή)

είναι η μέγιστη ποσότητα της δραστικής ουσίας στην οποία ο χειριστής μπορεί να εκτίθεται χωρίς αρνητικές επιπτώσεις στην υγεία του.

ADI       Acceptable Daily Intake (Αποδεκτή Ημερήσια Πρόσληψη)

είναι η ποσότητα μιας συγκεκριμένης ουσίας σε τρόφιμα ή πόσιμο νερό που μπορεί να καταναλωθεί σε καθημερινή βάση για μια ζωή χωρίς σοβαρό κίνδυνο για την υγεία.

Σε ό,τι αφορά τον υπολογισμό του %ARfD, υπάρχουν διάφορα πρότυπα όπως το γερμανικό BfR και το ευρωπαϊκό Primo 3.1 της EFSA. Τελευταία όμως έχει επικρατήσει το Primo 3.1 και οι περισσότεροι retailers επιθυμούν τον υπολογισμό του %ARfD βάσει αυτού.

Να σημειωθεί ότι μπορεί να υπάρχουν επιπλέον απαιτήσεις ανά σουπερμάρκετ πέραν των παραπάνω βασικών όπως για παράδειγμα το %ADI που ζητάει η REWE.

Σημαντικό είναι ότι πέραν των ειδικών απαιτήσεων που αναφέρθηκαν παραπάνω τα σουπερμάρκετ επιθυμούν να μπορούν να ανιχνευθούν όσο το δυνατόν περισσότερες δραστικές ουσίες. Αυτό σημαίνει ότι ένα πακέτο 300 δραστικών που ήταν επαρκές πριν 10 χρόνια πλέον δεν καλύπτει τις απαιτήσεις και πλέον τα διαπιστευμένα εργαστήρια πρέπει να αναλύουν πάνω από 700 δραστικές.

Για να καλυφθούν και να μπουν σε ένα κοινό πλαίσιο όλες αυτές οι απαιτήσεις δημιουργήθηκαν στην αγορά της Γερμανίας κυρίως ιδιωτικά σχήματα και βάσεις δεδομένων στα οποία συμμετέχουν τα σουπερμάρκετ, οι παραγωγοί και τα ίδια τα ιδιωτικά εργαστήρια που κάνουν τις αναλύσεις.

Με αυτόν τον τρόπο τα σουπερμάρκετ ελέγχουν τόσο τα εργαστήρια που μετέχουν στο πρότυπο ότι είναι πλήρως διαπιστευμένα και με ορθή ποιότητα αποτελεσμάτων (μέσω διεργαστηριακών τεστ) όσο και τους παραγωγούς που είναι πλήρως καταγεγραμμένοι και είναι υποχρεωμένοι να χρησιμοποιήσουν τα εργαστήρια που συμμετέχουν.

Τα πρότυπα αυτά ορίζουν ειδικές απαιτήσεις για τον αριθμό δειγμάτων ανά παρτίδα που πρέπει να ελέγχονται, και θέτουν και δικούς τους κανόνες αξιολόγησης. Όλα τα αποτελέσματα καταγράφονται ηλεκτρονικά και είναι διαθέσιμα ώστε να μπορούν τα σουπερμάρκετ να ξέρουν ποιοι παραγωγοί προσφέρουν την υψηλότερη ποιότητα.

Τα 2 πρότυπα με τις αντίστοιχες βάσεις δεδομένων τους που είναι τα πιο διαδομένα αυτή την στιγμή είναι:

1.Fruitmonitoring  https://www.fruitmonitoring.com/

2. QS https://www.q-s.de/en/

Τα βιολογικά προϊόντα είναι μια ειδική περίπτωση καθώς ενώ υπάρχουν οι 2 Ευρωπαϊκοί κανονισμοί (ΕΚ) 834/2007 και (ΕΚ) 889/2008 υπάρχουν πολλά σημεία που δεν δηλώνονται σαφώς ως προς την αξιολόγηση των αποτελεσμάτων αναλύσεων.

Το αποτέλεσμα είναι πολλά Γερμανικά σουπερμάρκετ να ζητούν αξιολόγηση βάσει του προτύπου Ομοσπονδιακού Οργανισμού για τα βιολογικά προϊόντα (BNN- Bundesverband Naturkost Naturwaren).

Ουσιαστικά μια ανάλυση βιολογικού προϊόντος θεωρείται ότι καλύπτει τις απαιτήσεις όταν πληρούνται και οι 3 παρακάτω απαιτήσεις.

*insofar as no other interpretation rules or explanations by BNN e.V. exist.

Για ειδικές περιπτώσεις υποστρωμάτων ή δραστικών ουσιών οι οποίες μπορεί να μην προκύπτουν πάντα από χρήση φυτοφαρμάκων, υπάρχουν κατευθυντήριες οδηγίες.

Επομένως και εδώ οι παραγωγοί βιολογικών προϊόντων θα πρέπει να επιλέγουν να κάνουν τις αναλύσεις σε διαπιστευμένα εργαστήρια τα οποία συμμετέχουν στο πρότυπο BNN και γνωρίζουν να κάνουν σωστή αξιολόγηση ενός δείγματος.

Πέραν των αναλύσεων υπολειμμάτων φυτοφαρμάκων, πολλά σουπερμάρκετ ζητούν να γίνονται και άλλες αναλύσεις, οι κυριότερες των οποίων είναι:

Αναλύσεις επιμολυντών: Οι επιμολυντές είναι ουσίες που προκύπτουν κυρίως από μόλυνση και ρύπανση του περιβάλλοντος ή κατά την μεταφορά των προϊόντων και μπορεί να είναι νιτρικά (κυρίως από λίπανση), διάφορες τοξίνες (από μικροοργανισμούς), βαρέα μέταλλα και άλλα.

Η ανάλυση τους κρίνεται απαραίτητη για να διασφαλιστεί ότι ένα προϊόν είναι ασφαλές και τα όρια και οι απαιτήσεις τους ορίζονται από τον κανονισμό (ΕΚ) 1881/2006 

eur-lex.europa.eu/legal-content/EL/TXT/PDF/

Μικροβιολογικές αναλύσεις: Οι μικροβιολογικές αναλύσεις αφορούν αναλύσεις παθογόνων μικροοργανισμών και τα όρια τους καθορίζονται από τον κανονισμό (ΕΚ) 2073/2005

https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EL/TXT/PDF/?uri=CELEX:02005R2073-20200308&from=EN

Παρόλα αυτά, επειδή τα περισσότερα όρια αφορούν είτε τρόφιμα έτοιμα προς κατανάλωση είτε τρόφιμα ζωικής προέλευσης, υπάρχει ένα κενό για τα αγροτικά προϊόντα.

Τα γερμανικά σουπερμάρκετ για να καλύψουν αυτό το κενό, πολλές φορές ζητούν αξιολόγηση βάσει του Γερμανικού προτύπου για την υγιεινή και την μικροβιολογία DGHM (Deutschen Gesellschaft für Hygiene und Mikrobiologie).

Αυτό το πρότυπο θέτει όρια και απαιτήσεις για τα περισσότερα παθογόνα σε διάφορες κατηγορίες αγροτικών προϊόντων τα οποία όπως προαναφέρουμε δεν προβλέπονται από την Ευρωπαϊκή νομοθεσία.

Κλείνοντας, είναι σαφές από τα παραπάνω ότι οι απαιτήσεις για την ποιότητα και την ασφάλεια είναι εκτενείς και θα συνεχίσουν να αυξάνονται στα επόμενα χρόνια. Όσοι θέλουν να επενδύσουν σε εξαγωγές στην Γερμανία πρέπει να είναι έτοιμοι να επενδύουν στην βελτίωση της ποιότητας και της παραγωγικής διαδικασίας συμμετέχοντας σε διάφορα πρότυπα.

Επίσης είναι απαραίτητη η συνεργασία με διαπιστευμένα εργαστήρια τα οποία έχουν όχι μόνο την τεχνογνωσία και τις μεθόδους αλλά και γνώση των ειδικών απαιτήσεων της Γερμανικής αγοράς και των προτύπων της ώστε να μπορούν επίσημα να αποδείξουν ότι το προϊόν τους είναι ανώτερης ποιότητας και αξίζει να τοποθετηθεί στο ράφι.